Knut Hamsun - Pan



Het viel me opeens op dat ik de laatste tijd nogal wat boeken over eenzame mannen en vrouwen heb gelezen; dat begon met De huilende molenaar van Arto Paasilinna (gelezen in de pré-Boekhappen tijd) en kwam via the Road, Room, De Wand, Boven is het stil en Julius Winsome uiteindelijk uit bij Pan van Knut Hamsun. Blijkbaar heb ik onbewust erg thematisch gelezen.

Pan (1894) van de Noorse schrijver Knut Hamsun (1859-1952) is eigenlijk, met zijn 108 pagina's, een novelle. Toch heb ik er relatief lang over gedaan om het te lezen, omdat het zo poëtisch is geschreven. Dat komt alleen tot zijn recht bij 'slow reading'. Dan kom je in een soort van trance waarin het goed toeven is. Ik las het in een Engelse vertaling, want dankzij de ereader en Gutenberg zijn dit soort klassiekers nu heel toegankelijk geworden. Ik ga steeds meer van mijn ereader houden!

Hamsun kan lyrisch schrijven over de (Noorse) natuur, vooral de bergen en de kustlijn. Veel van zijn boeken gaan over de natuur en mensen (mannen) die een sterke band met de natuur hebben. In Pan is het niet anders. We lezen het dagboek van de protagonist, luitenant Thomas Glahn. Hij heeft een boshut gehuurd aan de rand van een vissersdorp, tussen de kust en de bergen. Hij leeft alleen met zijn hond Aesopus en voelt zich het gelukkigst al zwervend in het bos. Hij jaagt, maar schiet alleen wat hij nodig heeft om te eten.
Glahn is sociaal niet erg handig. Tegen wil en dank wordt hij verliefd op een koopmansdochter uit het vissersdorp, Edwarda. Helaas voor Glahn is Edwarda een nogal wispelturig wicht, dat speelt met de gevoelens van Glahn. Die is echter zo onzeker in de liefde, dat hij hier niet tegen bestand is. Als hij een paar onhandige dingen heeft gedaan en gezegd in gezelschap, begint Edwarda hem te bespotten. Glahn vlucht in de armen van de eenvoudige, lieve Eva, de dochter van de smit. Ook heeft hij twee (sexuele?) encounters met het herdersmeisje Henriette, maar het wordt niet duidelijk of dit echt gebeurd is of alleen in het hoofd van Glahn. Want hij droomt nog wel eens wat, vooral over Iselin. Iselin is een mythische figuur en is afkomstig van het Gaelische Aisling: droom of visioen. Glahn, de natuurmens, wil steeds terug naar de natuur, maar kan ook niet zonder liefde en daarom wordt hij toch ook naar de mensen getrokken. De titel wijst natuurlijk al op dit innerlijke gevecht: Pan, de god van o.a. het woud en het dierlijk instinct, half mens en half beest. Pan staat ook bekend als een zeer zinnelijke god, die nogal eens wordt afgebeeld in erotische poses. Hij is ook patroon van de herders, en die zin wordt er een relatie gelegd met het herdersmeisje. Mooie vondst van Hamsun.
Het boek wordt afgesloten met een wat afwijkende epiloog, die vreemd aandoet omdat hij is geschreven door een onbekende persoon die een heel andere Glahn beschrijft. In deze epiloog komen we te weten wat er van Glahn terecht is gekomen nadat hij teruggekeerd is naar de bewoonde wereld.

Ondanks dat dit boek zo'n 120(!) jaar geleden geschreven is, doet het door de stijl en thematiek verrassend modern aan. Ik vond het een plezierig en mooi dromerig boek, mits langzaam gesavoureerd.

8 opmerkingen:

  1. Mooie aanbeveling. Een e-reader heb ik niet, maar als het al 120 jaar voortleeft, vind ik vast een tweedehandsexemplaar.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Tweedehandsexemplaren zijn er zeker, ik heb er veel op Boekwinkeltjes.nl zien staan. Toch wil ik me hier wel opwerpen als promotor van de ereader; ik was er eerst sterk op tegen (niets kan opwegen tegen het papieren boek) maar ondervind nu toch dat er een hele wereld van prachtige klassieke werken voor je open gaat, gratis en direct toegankelijk. (Dat wil zeggen: als je geen probleem hebt met lezen van engelstalige boeken.) Dat geeft de ereader voor mij een enorme toegevoegde waarde, al blijf ik ook een innige band houden met mijn oerdegelijke ouderwetse boeken op de plank!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Goeie tip! Hoe het groeide (Growth of the Soil), hoewel volgens mij een heel ander soort boek, vond ik ook erg mooi, dus ik heb Pan meteen gedownload. Nu nog tijd vinden om het te lezen.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ik heb Pan ook net gekocht, dus ben benieuwd. Mooie bespreking. Heb ook De Wand inmiddels in huis, vond ik ook een goeie tip. Ben trouwens ook benieuwd naar de nieuwe Koch. Ik heb net Het Diner in de kast staan. Ben altijd wat huiverig voor die immens populaire boeken maar kan het vaak toch stiekem niet laten om ze aan te schaffen en voila, vaak zijn ze ook de moeite waard (bij Joe Speedboot, erg verfrissend geschrreven).

    BeantwoordenVerwijderen
  5. @Anna: Oh ja, Growth of the Soil, die staat bij mij nog te wachten...
    @Koen: ik had Koch even in de ruststand staan, ga ik na Dienstreizen weer oppakken. Maar wat ik ervan gelezen heb, valt me niet tegen. Bij Joe Speedboot had ik precies hetzelfde als jij, ben er pas aan begonnen toen na een jaar of 3 alle opwinding was weggetrokken en nadat ik zijn opvolger Caesarion had gelezen (ook een erg goed boek trouwens) en vond het inderdaad, zoals je zegt een erg verfrissend boek.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Caesarion heb ik ook nog staan, ik loop graag achter de hypes aan ;)

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Dank je wel voor de tip. Dit boek stond al een tijdje op mijn wenslijstje, maar had me niet gerealiseerd dat het al zo oud is. Dus nu even gedownload.

    BeantwoordenVerwijderen