Bert Wagendorp - Ventoux

En over goede boeken en literaire kritiek

In de Vrij Nederland van deze week stond een vernietigende recensie van Ventoux, van de hand van Jeroen Vullings. Onterecht naar mijn mening, dus ik wil er graag wat tegenover zetten.

Even om de sfeer aan te geven een kleine quote van bovengenoemde recensie, waarbij Vullings het fenomeen 'jongetjesliteratuur' als dominante gemakzuchtige stroming signaleert:
"Is dat een probleem? Nee, in de boekhandel vind ik nog steeds genoeg literatuur die er meer toe doet, een groter beroep doet op de lezer, geschreven is vanuit de overtuiging dat literatuur een moeilijk genot biedt. Maar tegelijkertijd ontstaat er, door die toffe jongens-hegemonie op tv en nu ook in een aantal kwaliteitskranten, een vals beeld van wat literatuur kan schenken. Armoede regeert, als je vooral simpele lectuur door simpele schrijvers voor lezers op zoek naar een simpel leesmoment de hemel in prijst." (Vrij Nederland, 22 juni 2013)
Zo, die zit.

Punt 1: waarom moeten hier (hier dat wil zeggen in Nederland, volgens mij gebeurt dit in de engelstalige landen veel minder) alle boeken zo nodig door de (zelfde) literaire zeef worden gehaald? Wat is dat toch voor een zure, beperkende opvatting over 'goede' boeken?
Met dezelfde kromme tenen als bij Ventoux, heb ik ook weer kennis genomen van het gemuggezift over de kwaliteit van Inferno van Dan Brown. Die man schrijft gewoon lekker spannende boeken zonder pretenties, wat is daar mis mee? Je kunt het boek lezen en genieten van de complottheorieën, de spannende wendingen en en passant nog wat kunstgeschiedenis meepikken. Of je kunt het boek lekker links laten liggen en Literatuur lezen. Dat zegt Dan Brown overigens zelf ook:
"Ik doe iets heel opzettelijk en specifieks in deze boeken. En dat is om feiten en fictie te vermengen op een moderne en efficiënte manier, om een verhaal te vertellen. Er zijn mensen die begrijpen wat ik doe, zij springen als het ware op een trein en gaan voor een ritje en hebben een geweldige tijd. Maar er zijn ook mensen die waarschijnlijk beter boeken van iemand anders kunnen lezen." (Interview in Crimezone magazine nr. 4 2013).
Dat neerbuigende over lezers die geen 'literaire' boeken lezen, of wel maar ook wel eens niet.
Het is een steeds weer terugkerende discussie, ik weet het. Wat is literair, welke criteria gelden daarbij, wie bepaalt die criteria? Daar komen we in het bestek van een blogpostje niet uit, en wie ben ik om daar uitspraken over te doen. Dus ik wil me in plaats van het woord 'literair' maar liever beperken tot 'goed'.
Goed in de zin van: een goed boek, is een criterium dat in het hoofd van de lezer zit. Die bepaalt uiteindelijk of hij een boek wenst om hem te amuseren, te emotioneren, aan te zetten tot nadenken of zijn kennis te vergroten. En wat dan volgens hem de voorwaarden zijn om het boek in die specifieke hoedanigheid te waarderen. Als wat de lezer zoekt een simpel leesmoment is: mooi! Ik zou denken: dat iemand nog leest, is al wonderlijk genoeg dus dan niet zeuren over wat hij leest. Waarom moet lezen per definitie 'moeilijk genot' bieden?

Ik ben ervan overtuigd dat het niet direct Wagendorp's bedoeling was om nu eens een boek te schrijven 'wat er toe doet'. Hij wilde een verhaal schrijven dat in zijn hoofd zat en dat zo goed mogelijk proberen te doen (denk ik, want ik kan natuurlijk niet in Wagendorp's hoofd kijken). Daarin is hij geslaagd, want Ventoux is, volgens mijn eigen maatstaven, een goed boek.

Punt 2: Ventoux is heel erg neergezet als een mannenboek over mannenvriendschap. Daar heeft Wagendorp zelf ook wel aan meegedaan (met een stuk over mannenvriendschap in Volkskrant Magazine van 15 juni j.l.), en daarmee heeft hij zichzelf in de staart gebeten, want nu paste het mooi in de bovengenoemde 'jongetjesliteratuur'. Dat is jammer want dat is het niet. Volgens mij gaat het over universele vriendschappen, waarbij die van mannen weliswaar een andersoortig karakter kan hebben dan die van vrouwen (directer, niet lullen maar poetsen) maar verder dezelfde 'lengte en diepte' kunnen hebben. En bestaat 'de' mannenvriendschap wel? Er zijn immers zoveel soorten mannen. Net als 'de' vrouwenvriendschap volgens mij niet bestaat. Althans ik ken die niet.
Ik heb als vrouw geen moment het idee gehad dat ik zat te lezen over een mij onbekende wereld (die van mannen). Sterker, omdat het gaat om generatiegenoten (50-ers) trof ik erg veel herkenning aan in vooral het leven als scholier en puber in de zeventiger en tachtiger jaren. Vrouwen komen echt niet van een andere planeet (al wordt er wel eens anders beweerd), dus ik herkende die stoere jongens-en mannenpraat wel.

Enfin, terug naar Ventoux. Vier jongens (de verteller Bart, André, David en Joost) groeien samen op in de Achterhoek. Daar komt later een vijfde bij: Peter, de dichter. Het verhaal wordt wisselend in de tegenwoordige tijd en het verleden (30 jaar terug) verteld.
Ze hebben een hechte vriendschap, waarin iets verandert als Laura haar intrede doet in dit clubje jongens.
Hoewel Laura niet de indruk wekt dat ze met één van hen naar bed gaat en probeert met allemaal even goede vrienden te zijn, loeren de jongens toch steeds naar elkaar: zou hij het met Laura doen?
De sfeer van deze periode, jaren zeventig en tachtig is goed neergezet, ik waande me zo weer 35 jaar terug. Joost en Bart besluiten een fietstocht over de Ventoux te maken. Eénmaal op de camping in Frankrijk blijken André, David, Peter en Laura de jongens achterna gereisd te zijn. Peter wil meefietsen de Ventoux op, goed voor de dichterlijke inspiratie. Helaas loopt zijn afdaling desastreus af. Het vriendengroepje gaat uiteen, om elkaar pas na 30 jaar weer op te zoeken, als Laura hen een verzoek doet elkaar in Frankrijk te ontmoeten.
Dan pas wordt duidelijk wat zich 30 jaar geleden heeft afgespeeld....

Ik vond Ventoux een erg prettig boek dat leest als een trein en ook nog ergens over gaat. Het is géén mannenboek, en ook géén wielrenboek, al is het wel leuk als je er een klein beetje verstand van hebt. Het brengt je in een plezierige vakantie-stemming.
Aan het eind is ook nog ruimte voor een pittige verrassing. 'Simpel genot' maar wat kan dit lekker zijn!
Ik heb het boek dichtgeslagen met het gevoel: geef me nog zo'n boek! En het doorgegeven aan meneer Boekhappen. Om te checken hoe het nou zit, met die mannenvriendschappen ;-)
Lekker vakantieboek voor mannen én vrouwen.






ps waar ik over de lezer praat als 'hij' moet worden verstaan: hij of zij.....

11 opmerkingen:

  1. Goed gezegd, Joke, ik geef je helemaal gelijk. Je hebt natuurlijk slecht geschreven boeken, maar een boek dat prettig leesbaar is en door veel mensen kan worden gelezen valt daar echt niet per se onder.
    Gemakkelijk/prettig geschreven/voor een groter publiek staat niet gelijk aan prut, moeilijk staat niet gelijk aan literair en dus goed.

    groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Zo is het, Bettina! En zelfs 'slecht geschreven' is nog subjectief. Een stijl waar ik kromme tenen van krijg, vind een ander soms heel prettig, en andersom natuurlijk.

      Verwijderen
    2. En daar heb je ook nog helemaal gelijk in!

      groetjes,

      Verwijderen
  2. Steek die maar op zak Vullings. ;-) Het heeft iets van een vicieuze cirkel: een goed in de markt gezet boek krijgt media-aandacht, 'literaire' critici vinden die media-aandacht onterecht, en besluiten de media-aandacht nog wat te vergroten door het (negatief) te bespreken. Vullings had die plek kunnen gebruiken om ons te laten kennismaken met een ander boek.

    Mooie recensie alweer, Joke!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ja precies wat ik ook dacht, Boekenliefhebber, hij kan beter boeken recenseren die 'ertoe doen' en die wij nog niet kennen, dan krijgen we tenminste niet van die zure stukjes en hebben we er ook nog wat aan.
      Een apart wereldje hoor, van die literaire critici.

      Verwijderen
  3. ik geloof dat het tijdschrift The Believer enkel boeken bespreekt die ze de redactie-leden de moeite waard vonden; een mooi idee.

    ik denk dan ook dat je gelijk hebt, en specifieker wat boekenliefhebber hierboven zegt: waarom energie en ruimte verspillen aan boeken die je zo ergeren? een heel vreemde wereld.
    het vervelendste is dat deze critici op zo een manier verkeerde beelden in stand houden, inclusief het idee dat ze grote eikels zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Haha mooi die laatste zin. Ik durfde het zo niet te zeggen...;-)
      Ik heb inderdaad uit de boeken van Nick Hornby ook begrepen dat ze bij The Believer geen door de redactie als slecht beoordeelde boeken bespreken.

      Verwijderen
  4. Dit boek had ik eigenlijk nog niet zo bestudeerd (niet omdat het niet literair zou zijn of zo, hoor!) dus het gaat NIET over de Tour de France, maar over een vriendengroep. Kijk, dat kan best heel leuk zijn, en zoals jij het beschrijft lijkt het me wel een boek dat ik ook zou kunnen waarderen.

    Wat betreft die literaire snobben, laat ze lekker in hun sop gaarkoken. Ik vind het gewoon geweldig dat mensen boeken lezen en als er alleen literaire boeken en kasteelromannetjes bestonden, was de hele (non)literaire wereld in tweeën gedeeld. Geef mij maar van alles wat dan kan ik lekker van alles wat lezen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik denk inderdaad dat jij het wel zou waarderen, Judith!
      Ik ben ook meer van het 'van alles wat', lekker zelf een weg vinden.

      Verwijderen
  5. Jeroen Vullings heeft het grootste gelijk van de wereld;Bert Wagendorp moet geen boeken schrijven,het boek is ontzettend slecht.
    Allerlei nep literaire en diepzinnige onzin wordt te pas en onpas erbij gesleept.
    Hij strooit met rare wereld-draait-door mode-onderwerpen als Cantato Ostinato en zwaar gereformeerde hoerenlopende ouders.
    Echt hopeloos zwak en ergerlijk boek; niet meer doen Bert!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ieder z'n smaak Jan. En Bert: vooral wel blijven doen, voor al die mensen die het wel prettige boeken vinden.

      Verwijderen